Lenga d'òc, lenga de poësia
Felip Gardy
S'es sovent agut dich que los trobadors occitans, a l'Edat Mejana, èran estats los primièrs a faire l'ensenhament sentimental de l'Euròpa nòstra en lausenjant dins las "cançons" sieunas las vertuts d'un amor novelari. Se podriá dire tanben qu'an sachut poderosament partir a la descobèrta dels mots e de las musicas d'una lenga alara dins son jovent. D'aquela lenga faguèron, per plan de temps, la messatgièra privilegiada de la poësia. Es que fariá pas qu'un, l'amor dels trobadors, amb l'amor d'aqueles mots occitans que dins eles posèron, a l'exemple de Rambaud d'Aurenga interrogant la "flors enversa", las mòstras mai espectaclosas de son engèni ?
Als sègles XII e XIII, los trobadors botèron aquel amor multiplicat jos lo signe de la prima : per eles, lo novelum de la natura e lo novelum de l'amor anavan cotria amb aquel de la poësia, mots e musicas estrechament ligats. Dempuèi, los poètas occitans an pas jamai quitat de convidar sos legeires a aquela prima de las paraulas, se pòt plan per que, de sègle en sègle, a travèrs los remembres jamai totalament perduts dels trobadors, an totjorn volgut s'acordar amb aquel fil de la beutat del mond que los mots de lor lenga n'èran lo miralh e la resonància.
Le lenga d'òc, un còp passat lo moment dels trobadors, perdeguèt de son ufana, aquò rai. A l'ora d'ara es pas tant utilizada. Mas demòra presenta e viva, dins lo drech camin de totes los cants que n'es estada portaira e que nos n'a trasmeses los ressons. Que dins la votz de cada poëta atal se renovèla lo miracle d'aquel acòrd entre lòs mots e las causas, coma al primièr jorn.
Quand Max Roqueta nos mena a las aubetas del mond en nos fasent saber los secrèts vegetals de la garriga e sas singularitats mineralas, nos ensenha tanben los poders d'una lenga que las roïnas del castèl bèl d'Omelàs, autrecòp trevadas per Raimbaut d'Aurenga, n'an servat dins lor frescor primièra los timbres e las colors. E quand Bernat de Ventadorn, dins la segonda part del sègle XII, evocava l'envolar de la lauseta, fasiá tanben celebracion d'aquel cant de la lenga que d'autres, uèi, jos lo signe del meteis aucèl (que li dison de calandreta), un còp de mai lo contunhan e lo rejovenisson amb las escòlas occitanas.
Es d'aquel cant del mond qu'es portarai la lenga d'òc, lenga d'aur e lenga de poësia.
Felip Gardy, abans-dire de
Caminant, balada en terra d'òc, edicions Cardabelle
